Một trong những mối nguy hiểm thường bị xem nhẹ là sét lan truyền – nguyên nhân hàng đầu gây hỏng hóc thiết bị và sự cố hệ thống điện. Chống sét lan truyền là giải pháp kỹ thuật giúp loại bỏ dòng xung điện đột biến do sét gây ra, đảm bảo an toàn cho cả người và tài sản. Vậy chống sét lan truyền là gì? Hoạt động ra sao và nên lắp đặt ở đâu? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Chống sét lan truyền là gì?
Chống sét lan truyền là giải pháp bảo vệ hệ thống điện và thiết bị điện tử khỏi tác động gián tiếp của sét. Khi sét đánh vào một điểm nào đó của hệ thống điện (hoặc gần đó), dòng điện cực mạnh sẽ lan truyền qua các đường dây điện, cáp mạng, đường truyền dữ liệu… gây hư hỏng thiết bị, chập cháy, gián đoạn hoạt động.
Hệ thống này hoạt động bằng cách hấp thụ và chuyển hướng dòng điện đột biến này xuống đất, thông qua thiết bị gọi là SPD (Surge Protective Device) – hay còn gọi là thiết bị cắt sét, lọc sét hoặc chống sét lan truyền.
Ngày nay, việc lắp đặt chống sét ngày càng phổ biến tại nhà ở, tòa nhà văn phòng, nhà máy, trạm viễn thông, và cả hệ thống điện năng lượng mặt trời – nơi các thiết bị điều khiển và inverter dễ bị ảnh hưởng bởi điện áp tăng đột ngột.
Phân biệt sét lan truyền và sét trực tiếp
| Tiêu chí | Sét trực tiếp | Sét lan truyền |
| Định nghĩa | Tia sét đánh trực tiếp vào công trình hoặc thiết bị | Dòng điện từ sét lan theo dây dẫn, cáp, hệ thống điện |
| Tác động | Phá hủy cấu trúc, gây cháy nổ, tử vong | Làm hư hỏng thiết bị điện, điện tử |
| Tần suất gặp phải | Hiếm hơn, nhưng gây thiệt hại nặng | Xảy ra thường xuyên hơn, nhất là vào mùa mưa giông |
| Giải pháp bảo vệ | Hệ thống kim thu sét + tiếp địa | Thiết bị chống sét lan truyền (SPD) |
| Đối tượng cần lắp đặt | Công trình cao tầng, khu vực dễ bị sét đánh | Nhà ở, văn phòng, nhà xưởng, hệ thống điện – dữ liệu |
Chống sét trực tiếp bảo vệ công trình khỏi tia sét đánh thẳng, còn chống sét lan truyền bảo vệ thiết bị bên trong khỏi tác động gián tiếp. Hai hệ thống này không thay thế lẫn nhau mà cần kết hợp để đảm bảo an toàn toàn diện.
Nguyên lý hoạt động của thiết bị chống sét lan truyền
Thiết bị này hoạt động dựa trên nguyên lý chuyển hướng dòng điện xung đột biến về hệ thống tiếp địa an toàn khi có hiện tượng quá áp tạm thời (surge) xảy ra.
Khi sét đánh vào lưới điện, hoặc do hiện tượng đóng/cắt thiết bị công suất lớn, sẽ xuất hiện dòng điện đột biến có cường độ cao, điện áp vượt ngưỡng chịu đựng của các thiết bị điện tử. Lúc này, thiết bị SPD (Surge Protective Device) sẽ kích hoạt ngay lập tức, chuyển dòng quá áp này xuống đất trong vòng vài nano giây, giúp bảo vệ mạch điện không bị cháy hỏng.
Các thành phần cơ bản trong thiết bị SPD gồm:
- Varistor (MOV): Hấp thụ và phân tán năng lượng từ dòng quá áp.
- Tiristor, GDT (Gas Discharge Tube): Chuyển mạch dẫn dòng về đất.
- Cầu chì nhiệt (Thermal Fuse): Tự động ngắt mạch nếu thiết bị quá tải hoặc gặp lỗi, ngăn cháy nổ.
Sau khi quá áp kết thúc, SPD trở lại trạng thái cách ly như ban đầu, không ảnh hưởng đến hoạt động thường ngày của hệ thống điện.
Các loại thiết bị chống sét lan truyền phổ biến
Chống sét lan truyền đường điện
Đây là thiết bị SPD chuyên dùng để bảo vệ đường cấp điện – nơi có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi sét lan truyền từ lưới điện quốc gia. Thiết bị thường được lắp tại:
- Tủ điện tổng (Main Panel)
- Tủ phân phối (Sub Panel)
- Ổ cắm điện cho thiết bị nhạy cảm
Thiết bị chống sét đường điện có thể là loại 1 pha hoặc 3 pha, với dòng xả từ 20kA đến trên 100kA, tùy theo cấp độ bảo vệ và quy mô công trình.
Chống sét lan truyền cho mạng internet, điện thoại, camera
Sét lan truyền không chỉ đi theo đường điện mà còn len lỏi qua hệ thống truyền dẫn tín hiệu, như:
- Cáp mạng Ethernet (LAN)
- Cáp đồng trục camera
- Đường dây điện thoại, modem
Các thiết bị chống sét cho tín hiệu thường dùng đầu kết nối RJ45, BNC, RJ11, thiết kế nhỏ gọn, dễ lắp trực tiếp tại vị trí tiếp nhận. Chúng giúp:
- Ngăn xung điện đánh vào switch, router, đầu ghi camera
- Bảo vệ tín hiệu ổn định, không bị nhiễu loạn
Thiết bị cắt sét AC, DC, SPD cho tủ điện tổng và thiết bị đầu cuối
Tùy vào loại dòng điện, thiết bị SPD sẽ được chia thành:
- SPD cho dòng AC: Dùng trong nhà ở, văn phòng, nhà máy – bảo vệ toàn bộ hệ thống điện xoay chiều.
- SPD cho dòng DC: Dành riêng cho hệ thống năng lượng mặt trời, đặc biệt là giữa tấm pin và inverter – nơi thường xuất hiện sét lan truyền do chiều dài dây dẫn lớn.
- SPD đầu cuối: Dùng để bảo vệ thiết bị nhạy cảm (tivi, máy tính, máy chủ…), thường tích hợp vào ổ cắm điện hoặc bộ cấp nguồn.
Việc lựa chọn đúng loại SPD giúp tối ưu hiệu quả chống sét, kéo dài tuổi thọ thiết bị và đảm bảo an toàn cho người sử dụng.
Vị trí lắp đặt thiết bị chống sét lan truyền
Để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu, việc lắp đặt thiết bị chống sét cần đúng vị trí, đúng chức năng và phù hợp với cấp độ rủi ro sét của công trình. Một hệ thống chống sét tốt không chỉ có thiết bị chất lượng, mà còn được bố trí khoa học theo các điểm sau:
Tủ điện chính (Main Distribution Board)
- Đây là nơi đầu tiên tiếp nhận nguồn điện từ lưới quốc gia, cũng là điểm thường xuyên bị ảnh hưởng bởi sét lan truyền.
- Cần lắp SPD loại Type 1 hoặc Type 1+2, có khả năng xả dòng cao (từ 40kA đến 100kA), giúp bảo vệ toàn bộ hệ thống điện trong nhà.
Tủ điện phụ (Sub Panel), tầng hoặc khu vực riêng biệt
Tại các khu vực cách xa tủ điện chính hoặc trong các tầng riêng biệt, cần lắp thêm SPD loại Type 2 để bảo vệ cục bộ, tránh ảnh hưởng lan truyền.
Gần thiết bị nhạy cảm
- Lắp SPD Type 3 (ổ cắm chống sét, SPD nhỏ) tại các thiết bị dễ bị hỏng như: máy tính, TV, tủ lạnh, server, thiết bị y tế…
- Đảm bảo khoảng cách dây từ SPD đến thiết bị càng ngắn càng tốt để giảm suy hao bảo vệ.
Đường truyền tín hiệu – Internet, điện thoại, camera
- Cần lắp SPD chuyên dụng trên đường tín hiệu, tại điểm tiếp nối với thiết bị đầu cuối (modem, đầu ghi, switch…).
- Đặc biệt lưu ý ở những nơi có camera lắp ngoài trời hoặc mạng LAN đi qua nhiều tầng, khu vực hở.
Hệ thống điện mặt trời
Cần lắp SPD DC giữa tấm pin và inverter (loại Type 2 hoặc Type 2+3), và SPD AC tại đầu ra inverter đến tủ điện chính.
Lưu ý: Tất cả SPD đều cần được nối tiếp địa đúng kỹ thuật, trở kháng thấp và ổn định, để đảm bảo dòng xung được xả xuống đất an toàn và nhanh chóng.
Tiêu chuẩn và quy định kỹ thuật cần tuân thủ
Khi lắp đặt hệ thống chống sét lan truyền, việc tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật là bắt buộc để đảm bảo tính pháp lý, an toàn và hiệu quả bảo vệ. Một số quy định quan trọng bao gồm:
Tiêu chuẩn quốc tế IEC
- IEC 61643-11: Quy định về SPD gắn song song trong hệ thống điện hạ áp.
- IEC 61643-21: Dành cho SPD trong hệ thống tín hiệu, viễn thông và mạng.
- IEC 62305: Tiêu chuẩn tổng thể về bảo vệ chống sét cho cấu trúc và hệ thống điện tử.
Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN)
- TCVN 9385:2012: Hướng dẫn thiết kế, lắp đặt hệ thống chống sét cho công trình xây dựng.
- TCVN 9386:2012: Phân tích rủi ro và yêu cầu bảo vệ chống sét lan truyền.
- TCVN 9388-1:2012: Yêu cầu về hệ thống nối đất và tiếp địa.
Các quy định kỹ thuật khác
- SPD phải có chứng nhận CE, TUV hoặc UL, đảm bảo chất lượng và an toàn theo chuẩn quốc tế.
- Hệ thống tiếp địa đi kèm phải đạt điện trở ≤10 Ohm (với nhà dân) và ≤4Ohm (với công trình công nghiệp).
- Dây nối SPD đến hệ thống tiếp địa phải ngắn nhất có thể, tránh cuộn vòng, giảm độ cảm kháng.
Tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn này giúp hệ thống chống sét phát huy tối đa hiệu quả, đồng thời được bảo hiểm công trình chấp thuận trong trường hợp có sự cố.
Lợi ích khi lắp hệ thống chống sét lan truyền
Lắp đặt thiết bị chống sét lan truyền là giải pháp bảo vệ toàn diện cho hệ thống điện, dữ liệu và thiết bị điện tử khỏi những hậu quả nặng nề do sét gây ra. Những lợi ích cụ thể bao gồm:
- Bảo vệ thiết bị điện – điện tử khỏi hư hỏng: Sét lan truyền có thể phá hủy các vi mạch điện tử bên trong tivi, máy tính, modem, camera, thiết bị y tế,… chỉ trong tích tắc. Việc lắp SPD giúp triệt tiêu dòng xung đột ngột, bảo vệ các thiết bị khỏi hư hại.
- Đảm bảo an toàn cho công trình và con người: Sét lan truyền có thể gây cháy nổ, chập điện, ảnh hưởng đến tính mạng nếu không có biện pháp bảo vệ. Hệ thống chống sét lan truyền giảm thiểu nguy cơ cháy nổ do quá áp đột biến.
- Giảm thiểu chi phí sửa chữa, thay thế: Một lần sét đánh có thể gây thiệt hại hàng chục đến hàng trăm triệu đồng nếu thiết bị điện tử đồng loạt hư hỏng. Đầu tư hệ thống SPD giúp tiết kiệm chi phí dài hạn.
- Duy trì ổn định hệ thống vận hành: Với doanh nghiệp hoặc hộ gia đình sử dụng thiết bị công nghệ cao, SPD giúp duy trì sự ổn định hệ thống, hạn chế downtime, bảo vệ dữ liệu và hiệu suất sản xuất – kinh doanh.
- Tăng độ tin cậy của toàn bộ hệ thống điện: Một hệ thống có chống sét lan truyền sẽ có chỉ số an toàn cao hơn, tăng tuổi thọ cho cả thiết bị và kết cấu công trình.
Lắp chống sét lan truyền ở đâu uy tín?
Nếu bạn đang tìm kiếm một đơn vị uy tín để lắp đặt hệ thống chống sét, Ladotech là cái tên đáng tin cậy hàng đầu hiện nay. Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực năng lượng và thiết bị điện, Ladotech không chỉ cung cấp các thiết bị chống sét lan truyền chính hãng, đạt chuẩn chất lượng, mà còn mang đến giải pháp thi công toàn diện từ tư vấn – thiết kế – lắp đặt đến bảo trì.
- Thiết bị chống sét chính hãng, đa dạng chủng loại: SPD cho AC, DC, mạng internet, camera, điện thoại…
- Đội ngũ kỹ thuật chuyên môn cao: Tư vấn vị trí lắp đặt tối ưu, đảm bảo hiệu quả và an toàn tối đa.
- Thi công nhanh chóng – đúng kỹ thuật: Giảm thiểu thời gian gián đoạn hệ thống điện.
- Chính sách bảo hành minh bạch: Cam kết bảo vệ quyền lợi khách hàng dài hạn.
- Hỗ trợ dự án trên toàn quốc: Từ nhà dân đến công trình lớn, Ladotech đều có giải pháp phù hợp.
Liên hệ Ladotech ngay hôm nay để được tư vấn hệ thống chống sét phù hợp với công trình của bạn!
Câu hỏi thường gặp
Nhà ở có cần lắp chống sét lan truyền không?
Có. Ngay cả khi nhà bạn không bị sét đánh trực tiếp, sét lan truyền từ các khu vực lân cận vẫn có thể đi theo đường điện, internet vào thiết bị điện tử. Với chi phí hợp lý, SPD là giải pháp cần thiết để bảo vệ tài sản gia đình.
Thiết bị SPD có phải thay định kỳ không?
Có. Tùy loại SPD và mức độ dòng sét, tuổi thọ thiết bị sẽ khác nhau. Một số SPD có đèn báo tình trạng hoạt động. Khi SPD đã xả quá giới hạn dòng chịu đựng, cần thay thế ngay để đảm bảo hiệu quả bảo vệ.
Lắp chống sét lan truyền có thay thế được chống sét trực tiếp?
Không. Hai hệ thống này khác chức năng.
- Chống sét trực tiếp dùng để thu và dẫn dòng sét đánh thẳng xuống đất.
- Chống sét lan truyền bảo vệ các thiết bị khỏi xung điện do sét lan vào hệ thống điện, viễn thông.
Vì vậy, cần kết hợp cả hai hệ thống để đảm bảo an toàn toàn diện cho công trình.
Việc đầu tư hệ thống chống sét không chỉ bảo vệ thiết bị điện tử mà còn góp phần nâng cao độ an toàn, ổn định cho toàn bộ hệ thống điện trong nhà ở, doanh nghiệp hay công trình công cộng. Với chi phí hợp lý và hiệu quả lâu dài, đây là giải pháp mà mọi công trình hiện đại nên cân nhắc triển khai. Nếu bạn đang tìm kiếm địa chỉ lắp đặt chống sét lan truyền uy tín và đúng kỹ thuật, đừng ngần ngại liên hệ các chuyên gia Ladotech để được tư vấn phù hợp nhất!
